Beleidsaanbevelingen voor lokale en nationale instanties

Beleidsaanbevelingen voor lokale en nationale instanties op basis van de interviews met vluchtelingen in de steden Antwerpen, Bochum, Parijs en Turijn.

In het huidige Europa vormen vluchtelingen een integraal onderdeel van onze steden.

Vluchtelingen leveren een waardevolle bijdrage aan de economische, sociale en culturele structuur van de steden waarin zij leven. Toch blijven het leven, de bijdragen en de geschiedenis van vluchtelingen in Europese steden nog steeds gemarginaliseerd, ongedocumenteerd en maken ze nauwelijks deel uit van ons Europees erfgoed. Daar komt bij dat de publieke perceptie van vluchtelingen, die grotendeels wordt bepaald door de dominante media en politieke belangen, vaak een negatief beeld geeft van vluchtelingen. De vluchteling wordt vooral gezien als de ‘ander’ die onze liberale en traditionele waarden bedreigt. Terwijl we het belang van de geschiedenis van de migratie voor de totstandkoming van Europa vergeten of misschien nog wel meer verwaarlozen. Culturele en erfgoedinstellingen spelen een belangrijke rol bij het documenteren en vertellen van de verhalen van mensen. Maar deze instellingen hebben nauwelijks relaties met vluchtelingengemeenschappen en missen hun eigen verhalen in deze instellingen, waardoor vluchtelingen zich onvoldoende betrokken en vertegenwoordigd voelen in de steden waar ze wonen.

In het European Refugees Oral History project Specially Unknown, partners uit Antwerpen (Red Star Line Museum, Bochum (LWL Industriemuseum Zeche Hannover), Parijs (Association Générique tot december 2018 en Cité Internationale des Arts). Turijn (Rete Italiana di Cultura Popolare) en Amsterdam (Stichting Bevordering Maatschappelijke Participatie) werkten samen:

Train 25 veldwerkers in de methode van oral history interviews en de manier om deze interviews vast te leggen en te transcriberen.
Verzamel meer dan 140 levensverhalen op video van vluchtelingen in Antwerpen, Bochum, Parijs en Turijn, creëer een database met Engelse vertalingen van deze interviews en zorg ervoor dat de interviews deel uitmaken van een officieel lokaal of nationaal archief.
Maak 9 culturele producties (video, theater, dans, poëzie en verhalen vertellen op basis van de interviews en in co-creatie met vluchtelingen.
Bereik een publiek van 5000 mensen in het echt via de website wwww.speciallyunknown.eu en sociale media (video’s, nieuwsbrieven, recensies) van het project zelf en van de partners.
Maak educatief materiaal op basis van interviewfragmenten in verschillende talen.
Organiseer een Europese conferentie in Amsterdam
Beleidsaanbevelingen doen op lokaal, nationaal en Europees niveau.

Tijdens het project hebben we gezien hoe belangrijk het thuis- en thuisgevoel is voor de participatie en integratie van vluchtelingengemeenschappen in de deelnemende steden. Het verzamelen van levensverhalen en deze op creatieve wijze delen met de samenleving van het gastland draagt bij tot een groter bewustzijn van ons collectieve migratieverleden en een groeiend medeleven, begrip voor nieuwe groepen nu en in de toekomst. Door vluchtelingen van verschillende achtergronden en leeftijden hierbij te betrekken, niet alleen als toeschouwers, maar ook als bijdragers aan het cultureel erfgoed, voelen vluchtelingen zich nog meer gewaardeerd en welkom.

Hieronder geven we een korte samenvatting van de lessen die we geleerd hebben uit de eerste 40 interviews en enkele beleidsaanbevelingen op basis van deze analyse. We hopen dat beleidsmakers op lokaal niveau er rekening mee zullen houden. We hopen ook dat de onderzoekers de uitdaging aannamen om dit bijzondere materiaal in de toekomst te gebruiken.

In deze korte samenvatting leiden we u door enkele van de meest opvallende verschillen en overeenkomsten op drie hoofdonderwerpen:

De periode voor de vlucht
De periode van aankomst en de eerste stappen in de nieuwe stad
De periode van vestiging

De periode voor de vlucht

Als we de verhalen over de periode voor de vlucht lezen/luisteren, komt het verschil naar voren tussen mensen die thuis een vrij stabiel leven hebben geleid in een maatschappij waar ze, hoewel ze misschien geen vrijheid van meningsuiting hadden, in ieder geval familieleden en vrienden om zich heen hadden, mogelijkheden voor onderwijs en, in veel gevallen, goede of voldoende materiële omstandigheden. Denk aan mensen uit Syrië en Iran. En aan de andere kant waren mensen uit regio’s onveilig en onstabiele situaties vormen de kern van hun bestaan, zoals die van Palestina uit Gaza en sommige mensen uit Cambodja tijdens het regime van Pol Pot.

Hoewel de meeste gevluchte mensen zeer slechte en levensbedreigende ervaringen hebben, lijkt het erop dat degenen die een min of meer stabiele jeugd hebben gehad, er meer vertrouwen in hebben dat ze in de nieuwe samenleving een nieuw leven kunnen opbouwen dan de anderen.

Vrouwen vertellen over hun soms kwetsbare positie in hun eigen samenleving, vanwege hun afhankelijkheid van mannelijke familieleden en hun lagere opleidingsmogelijkheden. Bijna alle geïnterviewde vrouwen toonden een groot uithoudingsvermogen en doorzettingsvermogen. Ze zijn bereid om elke kans die ze krijgen aan te grijpen en in veel gevallen een manier te vinden om onafhankelijker te leven.

Dit leidt tot de volgende beleidsaanbevelingen:

Wees je bewust van het levensverhaal van de vluchtelingen die je wilt helpen bij hun integratie in de lokale samenleving. Bied extra steun aan diegenen die een gewelddadige en onzekere jeugd en jeugd hebben meegemaakt. Dit kan latere problemen voorkomen en hun integratie bevorderen. De benodigde hulp kan zowel sociaal als psychologisch zijn, maar de focus moet vooral liggen op het verminderen van het intense gevoel van onveiligheid.
Zorg ervoor dat het beleid inzake beroepskeuzebegeleiding en participatie niet alleen gericht is op mannelijke vluchtelingen, maar ook rekening houdt met de bijzondere positie van vrouwen, die vaak het moederschap met andere taken moeten combineren en op hun eigen manier naar meer zelfstandigheid moeten zoeken.

Aankomst in de nieuwe stad en de eerste periode om je weg te vinden

In veel interviews vertellen mensen over hun eerste indrukken van de nieuwe stad en hoe ze van de nieuwe stad houden. Dit is waarschijnlijk het weefsel van elke persoon die, vaak willekeurig, op een nieuwe plek aankomt en weet dat hij of zij een nieuw leven heeft opgebouwd. “Je kunt het maar beter omarmen, anders maak je het jezelf heel moeilijk.

Bochum wordt dus geprezen om zijn rust en groene omgeving en zijn mooie gebouwen. Parijs is geliefd om zijn historische monumenten, de metro, zijn diversiteit en zijn vele lagen. Hoewel Antwerpen geliefd is omdat het niet Brussel is, heeft het een interessante geschiedenis en een levendige culturele sfeer. Turijn heeft heerlijk eten, een prachtige binnenstad en een groot Egyptisch museum.

Maar er zijn ook ergernissen. De bureaucratie is veruit de belangrijkste oorzaak van veel stress en instabiliteit overal. In alle steden wordt geklaagd over het ondoorzichtige systeem en de lange wachttijden. In Bochum moest een dame vier jaar wachten in een asielzoekerswoning die niet verder weg mocht dan 30 kilometer. Het vinden van een huis dat u zich kunt veroorloven is ook een ingewikkelde zaak. Een man uit Syrië was echt verbaasd over de geringe omvang van de appartementen in Parijs en het fortuin dat ze kosten. In Turijn lijkt het makkelijker om woningen te vinden, maar je komt in een buitenwijk terecht die moeilijk te bereiken is met het openbaar vervoer.

Een opvallend verschil met thuis is het individualisme van de mensen in Europa. Het sociale leven thuis, met familie en vrienden, de natuurlijke gastvrijheid en de bereidheid om het weinige dat je hebt te delen staat in schril contrast met het stressvolle leven in de nieuwe steden, waar alles is gepland door agenda’s en iedereen voor zichzelf zorgt.

Desondanks vertellen veel mensen ons dat de verschrikkingen van de asielprocedures en de onbekendheid met de nieuwe cultuur worden verzacht door individuele mensen. Een leraar, een maatschappelijk werker, buren en vrijwilligers die je opmerken, voor je zorgen en je helpen je de weg te vinden.

De eerste periode is de taal een cruciaal onderwerp. Vluchtelingen die in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw zijn aangekomen, merken dat er niet zozeer de nadruk lag op het leren van de taal. Recent aangekomen mensen vertellen dat de taal de sleutel is tot alles en ze werken hard om alle examens te halen. Maar soms zijn de bureaucratische stress en de noodzaak om een inkomen te vinden zo tijdrovend, dat ze er niet in slagen om de taal te leren op het niveau dat ze willen.

Veel van de geïnterviewden wenden zich tot koken en catering om in hun levensonderhoud te voorzien. Hiervoor hoef je de taal niet zo goed te spreken en hoef je niet veel diploma’s te halen. Het biedt je ook de mogelijkheid om een deel van je gastvrijheid te delen en andere mensen te ontmoeten.

Last but not least: De toekomst van de kinderen en hun opleiding zijn verreweg de sterkste drijfveren voor ouders om een nieuwe toekomst op te bouwen.

Dit leidt tot de volgende aanbevelingen op nationaal en lokaal niveau:

Probeer onnodige wachttijden te vermijden. En als hier niet aan te ontkomen valt, probeer dan zo duidelijk mogelijk uit te leggen waarom dit wachten noodzakelijk is en wanneer het voorbij is. Een relatief korte wachttijd in een asielzoekerscentrum of iets dergelijks maakt de integratie achteraf veel gemakkelijker.

Aanbevelingen op lokaal niveau

In samenwerking met vrijwilligers in verschillende wijken sociale ontmoetingen en evenementen organiseren waar nieuwkomers de nieuwe taal op een ontspannen manier kunnen oefenen. Taalvrienden, of groepsbijeenkomsten met mensen die de taal spreken en willen praten over het leven in de nieuwe stad zijn erg belangrijk.
Het realiseren van gastvrijheid en eenvoudige sociale contacten zit in het weefsel van veel vluchtelingen. Probeer vluchtelingen te ondersteunen die bereid zijn om te leven van koken en catering, al is het maar voor een korte periode.
Organiseer niet alleen taalcursussen, maar creëer ook mogelijkheden om de nieuwkomers vertrouwd te maken met de manier waarop kinderen in uw land worden opgevoed. Laat ze van gedachten wisselen met mensen die al lang in uw stad wonen. Niet omdat ze het beter weten, maar omdat mensen van elkaar kunnen leren.

De periode om je te vestigen

Als de mensen zich min of meer gevestigd hebben, ontdekken ze dieper de mooie en lelijke kanten van de stad en het land. Ze vinden de samenleving goed georganiseerd en houden van de democratische manieren waarop iedereen voor de wet gelijk is. Maar het gebrek aan corruptie heeft ook een schaduwzijde, aldus een van de geïnterviewden uit Parijs. “Als een bureaucratische weg eenmaal geblokkeerd is, heeft een individu geen middelen meer om die te deblokkeren.

Het wordt ook gewaardeerd dat je in de nieuwe stad je dromen kunt waarmaken als je hard werkt. Mogelijkheden zijn niet alleen voor de happy few en de mensen met de juiste relaties. Je kunt plannen maken voor je toekomst en deze verwezenlijken. Veel jonge vluchtelingen hebben toekomstplannen die hen de kans geven om iets te doen met hun ervaringen als vluchteling. Bijvoorbeeld om journalist te worden: “Want zonder de media zou niemand weten wat er in mijn land is gebeurd”.

De zwarte kant van de media en de politiek en de negatieve berichten die zij over vluchtelingen uitzenden, wordt ook genoemd. Veel vluchtelingen weten uit ervaring hoe propaganda de gemeenschappen die vroeger vreedzaam samenleefden, kan verdelen. Het soms openlijk geuite racisme beangstigt hen dus echt.

Wanneer je min of meer gevestigd bent, wordt de rol van de diaspora een kwestie om over na te denken. Veel gezinnen hebben naaste familieleden die verspreid zijn over de hele wereld. Geïnterviewden uit alle vier de steden zeggen dat ze zich door hun deelname aan de diaspora meer Syrisch, Somalisch of Koerdisch voelen dan in hun thuisland. Niet alleen omdat ze zich kunnen uitdrukken en financiële hulp kunnen organiseren enzovoort, maar ook omdat ze zich veel meer bewust zijn van hun achtergrond en identiteit.

Hoe lang je ook in het nieuwe land of de nieuwe stad woont, je kunt nooit vergeten waar je vandaan komt. Zoals een vrouw uit Tsjaad zegt: “Hoe lang er ook een stevig stuk hout in de rivier ligt, het zal nooit een kaaiman worden”.

Het krachtigste beleidsadvies op basis van de ervaringen van de vluchtelingen zelf is om te beseffen dat identiteit geen vaste toestand is, maar een ontwikkelingsproces, dat kansen vereist om je verhaal te vertellen en opnieuw te vertellen, na te denken over de nieuwe situatie en betrokken te zijn bij verschillende co-creatieprocessen waarin je je talenten kunt (her)ontdekken, in contact kunt komen met anderen en het gevoel krijgt dat je een bijdrage levert aan de nieuwe samenleving. Projecten op lokaal niveau die deze kansen bieden, moeten serieus worden ondersteund.