Huisvesting en participatie

Beleidsaanbevelingen voor lokale overheden op het gebied van huisvesting en participatie

Gebaseerd op een algemene analyse van de Specially Unknown interviews met vluchtelingen.

Samenvatting van een eerste analyse van huisvesting en participatie

Een eerste analyse van de interviews in de vier landen (België, Duitsland, Frankrijk en Italië) over de thema’s huisvesting en participatie toont onder meer aan dat veel vluchtelingen na het integratieproces in hun land in een zwart gat terechtkomen, omdat ze:

1. Weinig ruimte ervaren om te onderzoeken wat ze kunnen doen met hun vaardigheden en de kennis die ze in de context van de nieuwe samenleving in het land van herkomst hebben opgedaan;
2. Weinig mogelijkheden hebben om de nieuwe taal in de praktijk te oefenen;
3. Niet voldoende netwerken hebben ontwikkeld om hun mogelijke ideeën en plannen om een nieuw leven op te bouwen te ontwikkelen;
4. Onvoldoende op de hoogte zijn van relevante sociale en culturele ontwikkelingen in hun omgeving en zich buitengesloten voelen van relevante sociale en culturele ontwikkelingen in hun omgeving.

Uit de interviews blijkt ook dat bijna alle vluchtelingen het belang van het leren van de taal van hun nieuwe land onderstrepen, dat de meesten van hen een enorme drang voelen om een nieuw leven op te bouwen en dat de mate waarin zij zich mede-eigenaar voelen van hun omgeving een grote invloed heeft op hun mogelijkheden om dat nieuwe leven daadwerkelijk vorm te geven. Bovendien lijkt niemand in staat om zijn verleden los te laten en zich uitsluitend op de toekomst te richten. Juist die mensen die erin slagen een verband te leggen tussen hun verleden en het heden en die hun kwaliteiten als relatieve buitenstaanders weten te gebruiken, blijken het meest succesvol en tevreden te zijn met hun nieuwe bestaan.

De wegen naar integratie in de vier landen worden gekenmerkt door een sterke nadruk op het leren van de nieuwe taal en een beperkte aandacht voor de samenleving. Deze oriëntatie richt zich op de rechten en plichten van nieuwkomers en de formele werking van een aantal (bureaucratische) systemen, sociale uitkeringen, het vergunningensysteem en het formele onderwijssysteem etc.), met weinig ruimte om de zorgen van anderen te leren kennen.

In de huisvesting van de statushouders wordt doorgaans weinig aandacht besteed aan de aansluiting met de wijken waar zij zullen komen wonen. Zoals blijkt uit de ervaringen van ‘oude’ statushouders, voelen velen van hen zich dan ook nogal geïsoleerd en zonder perspectief.

De laatste tijd wordt in de vier steden ervaring opgedaan door verschillende particuliere buurtinitiatieven die investeren in de opvang van asielzoekers. Deze ervaringen tonen aan dat de acceptatie van de nieuwkomers veel groter is wanneer de wijk actief betrokken is bij hun opvang. Uit de interviews van Specially Unknown blijkt dat deze humane manier van opvang en de verbondenheid met mensen uit de buurt bepalend is voor de mate waarin vluchtelingen zich in de periode daarna welkom voelen en het de moeite waard vinden om zich in te spannen om daadwerkelijk deel te nemen aan de nieuwe samenleving. Ervaringen met bewoners/particuliere initiatieven tonen ook aan dat het soms moeilijk is om de betrokkenheid van (buurt-)bewoners over een langere periode te behouden. De initiatieven die gericht zijn op de eerste opvang gaan op termijn een nieuwe fase in, waarin er behoefte is aan programma’s en methoden om de kruisbestuiving tussen statushouders en buurtbewoners verder te ontwikkelen en te bestendigen.

Vooral uit de interviews van Specially Unknown blijkt dat er onder de vluchtelingen die al geruime tijd in de betrokken EU-lidstaten wonen, een enorme betrokkenheid is bij de nieuwkomers en dat zij op zoek zijn naar manieren om hun kennis en ervaring te gebruiken ten behoeve van de nieuwe statushouders. Het is opvallend dat er tot nu toe weinig gebruik is gemaakt van deze kennis en ervaring van mensen die niet alleen weten hoe het is om een nieuw leven als vluchteling op te bouwen, maar die ook vaak nog steeds de taal van de nieuwkomers spreken.

Aanbevelingen voor lokale overheden

1. Plaats geen statushouders willekeurig in een buurt. Bedenk welke wijken de capaciteit hebben om nieuwkomers te huisvesten.
2. Zorg er bij de statushouders voor dat de wijk-/buurtbewoners betrokken zijn bij de huisvesting. Kijk of er burgerinitiatieven zijn of kunnen zijn die de statushouders willen ondersteunen bij het vinden van hun weg in de nieuwe samenleving.
3. Wees je ervan bewust dat buurtinitiatieven verschillende benaderingen en activiteiten nodig hebben in verschillende stadia van het opvang- en integratieproces.
4. Betrek “oude” migranten actief bij de opvang en integratie van nieuwkomers. Zij weten uit ervaring wat migratie ook emotioneel betekent, kunnen vaak helpen om taalbarrières te overwinnen en een brug te slaan naar de nieuwe cultuur.